Veerle (1) zit in de kinderstoel. Ze wijst naar haar oor en kijkt naar buiten. ‘Wat hoor je?’ vraagt haar moeder, ‘hoor je de vogeltjes?’ Het meisje lacht bevestigend en brengt vervolgens haar hand naar haar mond, ze maakt het gebaar voor eten. Het is bijna een echt gesprek, dit babbeltje tussen een kind dat nog niet kan praten en haar moeder. Mogelijk gemaakt door babygebaren.
‘Het gebruiken van baby- en kindgebaren brengt echt rust’, vertelt de moeder van Veerle, Paulien Eigenraam. ‘Eerder kon ze niet zelf aangeven dat ze meer eten wilde, of ze begreep het niet als we zeiden dat de fles op was. Nu kunnen we dat met een gebaar duidelijk maken, en hoeft ze niet meer te huilen. Er is veel minder frustratie.’
Paulien kwam in aanraking met de gebaren via haar moeder, Hottie Eigenraam. Zij geeft met haar bedrijf Mijn Gebarenwereld cursussen baby- en kindgebaren voor ouders. De gebaren zijn dezelfde als die gebruikt worden in de Nederlandse Gebarentaal (NGT), maar bij baby- en kindgebaren komt er geen grammatica aan te pas. ‘Kleine kinderen spreken ook in losse woordjes, en niet in hele zinnen. Daarom gebruiken we eerst alleen de gebaren van de woorden die veel in de omgeving van het kind voorkomen. Eten bijvoorbeeld, en slapen. En luier en speen.’
Door gebaren te gebruiken als ondersteuning bij wat je zegt, ziet je kindje wat je bedoelt. ‘Als ik gewoon bal zeg, kan dat van alles zijn. Maar als ik het gebaar van bal erbij maak, snapt hij dat veel eerder.’ legt Hottie uit, terwijl ze met haar handen de vorm van een bal aangeeft. Op deze manier helpen de gebaren de taalverwerving op gang te brengen. Uit onderzoek is gebleken dat kinderen die met spraak én gebaren worden grootgebracht, als ze 18 maanden oud zijn bijna dubbel zoveel woorden kennen als hun leeftijdgenootjes die alleen woorden horen, zonder gebaren erbij.
‘Ik pas de gebaren zelfs toe bij de kinderen op de ISK (Internationale Schakelklas) waar ik werk’, vertelt Hottie. ‘Vooral bij de meer abstracte woorden als in, op en tussen helpt dat goed. En bij gevoelens als boos, verdrietig of verlegen. Die gebaren leren we vooral aan peuters, als de gevoelens aan de orde komen.’
Het is niet zo dat kinderen die gebarentaal gebruiken eerder gaan praten. Maar door de combinatie worden al wel verbindingen gelegd tussen de linker- en de rechterhersenhelft, die later bij het leren spellen en schrijven aangesproken worden. ‘Maar ik vind babygebaren vooral ook heel mooi voor de onderlinge band,’ zegt Hottie enthousiast, ‘je moet elkaar aankijken, je begrijpt elkaar beter, en kinderen kunnen veel sneller hun gedachten en gevoelens uiten. Dat stimuleert voor kinderen ook hun gevoel van eigenwaarde.’
Paulien beaamt dat. ‘Veerle kan nu al echt dingen zelf aangeven. Ik zie aan haar dat ze moe is als ze begint te gapen. Maar soms komt ze ook naar me toe en maakt het gebaar dat ze wil slapen. Als ik dat dan volg, valt ze ook zomaar in slaap. Terwijl ik haar op dat moment uit mezelf nog niet naar bed zou hebben gebracht. Maar dan heeft ze dus wel echt even haar rustmoment nodig.’
Met babygebaren kun je beginnen als je kindje 7 of 8 maanden oud is. Dan zijn de hersenen ook in staat om de gebaren te herkennen. Het kan dan nog wel een tijd duren voordat ze gebaren terug gaan maken. ‘Maar ze kunnen eerder gebaren maken dan dat ze kunnen praten. De grove motoriek, waarmee je de gebaren maakt, is eerder ontwikkeld dan de fijne motoriek, al die kleine spiertjes in en rond de mond’, legt Hottie uit.
Boudien Ettema en haar vriend Feike Jagersma uit Oudega (SWF) volgden de cursus babygebaren bij Mijn Gebarenwereld. Ze kwamen naar de cursus omdat ze het wel bij hun oudste zoon Auke (nu 2,5) vonden passen. ‘Hy is wolris wat koart foar de kop, en ik seach dat er gau frustrearre wie as dingen him net slaggen. Dan wie syn kopke al wol safier, mar syn liif noch net. En dan koe er echt lilk wurde. Ik tocht: as dat aanst mei it praten ek sa giet, dan binne dy gebaren echt in útkomst.’
In de cursus leren ouders 50 gebaren. ‘Dat is wol even wat stampwurk,’ weet Boudien, ‘mar we fernamen ek dat wy eins al best in soad gebaren brûke.’ En eenmaal thuis moeten de gebaren dan toegepast worden. ‘We binne begûn mei in pear gebaren, iten en lekker en sa. Auke makke net fuort gebaren werom, moatst it krekt as mei wurden wol faak herhelje foardat se it neidogge. En it wie ek even sykjen nei hoe’t hy in gebaar makke. Dan tocht ik dat er oan it wuiven wie, mar letter seach ik dat hy it gebaar makke dat er it lekker fûn.’
Boudien en Feike volgden de cursus in het Fries. Dat kan prima, vertelt Hottie. Speciaal Friese gebaren zijn er niet. ‘Gebarentaal is een neutrale taal. De gebaren zijn in andere talen hetzelfde als in het Nederlands, maar je gebruikt er dan je eigen taal bij.’ Boudien: ‘Eins learst der gewoan in taal by, en bringe wy ús bern dus troch de gebaren trijetalich grut.’
Boekentips:
Baby Gebaren – Gebaren Met Je Kind Voor Hij Kan Praten
Baby Gebaren – Praat Al Met Je Baby Voor Hij Iets Kan Zeggen