De titel set de lêzer gelyk oan it tinken. Net fiksearre hûs. Stiet de bondel miskien net as in hûs? Is it ien grutte gaos? Ast begjinst mei nei de efterflap fan de bondel te sjen, dan sjochst dat de ôfkapping fan ’e rigels yn elk gefal kontroversjeel is. Dat de rigels likernôch deselde lingte hawwe liket fan grutter belang te wêzen as dat oanjûn wurdt wêr’t in natuerlik azemskoft ferwachte wurdt.
Ast dêrnei nei de ferskate foarmen fan de gedichten sjochst, soest dy gaos der wol yn weromsjen kinne. Mar ast nei de ynhâldsopjefte sjochst, dan is te sjen dat de bondel út sân dielen bestiet en eins bêst hiel strukturearre liket. Mei titels as “Bewend gehiel”, “Net langer” en “Nei de rein” soe it kinne dat it net fiksearre hûs earst ôfbrutsen wurdt en dêrnei op ’e nij opboud. Miskien hat de bondel dan dochs wol in bouplan of wurdt der in libbensrin fan ien omskreaun? It wakkeret yn alle gefallen de nijsgjirrigens oan. Elk nij diel wurdt yn it boek skieden fan it foarige troch twa ljochtgriene siden, dêr’t de titel fan dat diel op drukt is. De foarkant en yllustraasjes yn de bondel binne kollaazjes fan Elske Kampen sels. Se lykje wol wat op skuorde stripen papier dy’t op in grut fel papier plakt binne, om sa lânskippen ûntstean te litten.
Wat fierder opfalt is in prachtich en suver Frysk taalgebrûk, mei in protte byldspraak en kreative wurden om kleuren en oare saken te omskriuwen. De bondel is it skoalfoarbyld fan ‘Show, don’t tell’. Hjir en dêr sit in stikje twataligens yn de bondel ferwurke. Krekt troch dat moaie taalgebrûk is it miskien net in bondel foar de begjinnende Frysklêzer of de begjinnende gedichtelêzer, mar wol in tige poëtyske bondel mei rike taal. Der binne ek wurden dy’t faak weromkomme, lykas fleis, rokken en jurken, mûle en fûgels. De kleuren griis, swart en read komme ek in protte werom en dy binne dan ek werom te sjen yn de kollaazjes fan Kampen.
De gedichten hawwe meastentiids in tsjustere ûndertoan, wat tinken docht oan mishanneling yn ’e bernetiid en oar trauma. “Bernetiid/ lit ik dy falle. Lûkt marij de fiters, de dei/ en it ljocht mei it wûnder út dyn skuon/ Moarn setst my wer fêst yn it hûs sûnder/ doarren mei dyn honger, heazens en each./ Fangsto my mei it fleanen fan hjoed, mei/ dyn longerjend fleis en ferhalen.” (út Wûnder, s. 33)
En ek de winsk te ûntsnappen út dat bestean, troch fuort te fleanen of miskien sels troch dysels tekoart te dwaan, kinst as lêzer fiele: “Sy is fergetten yn it wetter/ It tinken stil, de lea net langer bûn. Leech/ en licht is se ferdwûn, sûnder gewicht/ en eigenskippen.” (út Swimster, s. 40)
Stadichoan begrypt de lêzer dat de ik-persoan sels miskien wol net in goeie fundearring hat of gjin thús-gefoel. It falt op dat de namme fan it famke marij, dy’t de ik-persoan wêze kin, en fan god beide net mei haadletters skreaun wurde. Sy soe harsels fan minder belang fine kinne en dêrtroch de folsleine beskerming fan God ek net wurdich? Oare nammen yn de bondel binne ommers wol mei in haadletter skreaun.
In bondel fan abrupt ôfbrutsen sinnen en kollaazjes fan skuorde stripen fertelt it ferhaal fan in stikkene persoan, dy’t neffens my mei dizze bondel wol wer hielje kin. De bondel stiet hoe dan ek as in hûs! Mei, sa as Kampen it omskriuwt yn Swimster, ‘riedsels dy’t ik net altyd ferklearje kin’.
Troch Lara Kool-de Vries
It boek ‘Fiksearre hûs’ is foar € 17,50 hjir online te bestellen.
-> Lara is lid fan it Afûk-boekpanel. Wolsto dy ek oanmelde, boeken tastjoerd krije en dêr wat oer skriuwe? Sjoch dan hjir foar mear ynformaasje.